Dönmek veya Dönmemek ya da Dönememek

lki "Dijital Çağ"ın başlangıcıydı.

Her şeyi "sıfır veya bir", "Ya evet, ya hayır"lardan ibaret dizelere dönüştüren bu devrim -teknolojinin her alanında, özellikle de tıpta- akla hayale gelmeyecek kadar büyük gelişmelere yol açtı. Dijital mecralar sınırsız bir öğrenme platformu olduğu kadar beraberinde yeni tedbirler alınmasını gerektirdi. Büyük verinin kullanımı kişisel verilerin korunmasına yönelik yasal düzenlemelerin getirilmesine ve yaptırımlara yol açan gidişi hızlandırdı.

Dijitalleşmenin hızına yetişmeye ve dijital becerileri geliştirmeye çalışırken hiç umulmadık bir darbe yedik: PANDEMİ.

Bir yıl gibi kısacık bir sürede bütün Dünyaya yayılan Covid-19 virüsü, başta onu pek ciddiye almayan ülkeler olmak üzere, renk, ırk, dil, din, cinsiyet ayırt etmeksizin her yeri kapladı. Aldığı canlar bir yana, almadığı canlarda da büyük bir korku ve panik yarattı. O, kimseyi ayırmadı, ancak onunla mücadele etmekte, zengin ve fakir ülkeler arasındaki uçurum biraz daha açıldı. Aşı bulundu ancak herkese yetecek kadar üretilemediği için küresel adaletsizliği bir kez daha gözler önüne serdi.

Dünyanın hemen hemen her yerinde, birçok iş kolunda UZAKTAN çalışma, KISA çalışma, DÖNÜŞÜMLÜ çalışma yöntemleri devreye girdi. Hele toplantılar, neredeyse tümü, internet ortamında, video konferanslar şeklinde yapılıyor. Çalışma biçimleri de ister istemez bu yeni yöntemlere kaydırıldı.

Birçok işyeri bu yeni usullerden memnun bile kaldı. Hatta çalışanlar da ilk başta "evden çalışmak"tan memnun kaldığını sandı. Öyle ya, sabahları daha geç kalkmak mümkün, trafikte zaman kaybetmek yok, iş yeri disiplininden uzak, kendi evindesin, her şey kontrol altında…

Ancak bu kısa sürdü. Az sonra fark ettik ki, işgünü neredeyse günde 18 saate çıkmış. Ayrıca evlerde kurulu düzen de kökten değişti. Sabah işe gidip akşam dönen eşler -özellikle erkekler- 24 saat evde kalınca, bu durum kadınların yükünü daha da ağırlaştırdı.

Şimdi soru şu: Acaba Pandemi bittiğinde tekrar eski yaşama dönülecek mi, yoksa onun getirdiği yeni yaşam tarzı, tamamen değilse kısmen de olsa kalıcı mı olacak?

Shakespeare'in ünlü sorusu "Olmak ya da olmamak" az farklı bir şekilde tekrarlanıyor: "Dönmek, ya da dönmemek, hatta dönememek"...

UZAKTAN ÇALIŞMA: BİR KIRILMA NOKTASI- COVID19 PANDEMİSİ

Esnek çalışma ve/ya uzaktan çalışma uygulamalarının gerekliliği; 2019 Aralık ayında ortaya çıkan koronavirüs salgını nedeniyle daha net bir biçimde anlaşıldı ve bu uygulamalar giderek yaygınlaştı. Vaka sayılarındaki artış, bulaşma riskine karşı önlem almayı zorunlu kıldı ve şirketleri bu duruma uyumlanmaya yöneltti. Hem işveren hem de çalışanlar açısından bu ani ve beklenmedik değişimi yönetme ve bu değişime uyumlanma zorunluluğu ve ihtiyacı ivme kazandı.

Uzaktan çalışma deneyimini yaşayanların bugün iki ayrı grupta yer aldığını görüyoruz.

Birinci grup, mutlu, verimli ve artık hep uzaktan çalışmak isteyenler.

Diğer grup ise hayatın normale dönmesiyle bir an önce gerçek ofis ortamına dönmek isteyenler.

UZAKTAN ÇALIŞMA NE DEMEK?

Burada kısa bir es verip, ILO ve Eurofond’un (2017) tanımladığı uzaktan çalışma kavramını hatırlayalım. Bu tanımda; fiziksel işyerinin dışında yapılan işlerde bilgisayar, tablet, akıllı telefon gibi bilişim teknolojilerinin yardımıyla gerçekleştirilen işler ifade ediliyor.

Ancak her bilgisayar, tablet veya akıllı telefon kullanıcısı uzaktan çalışma gerçekleştiremeyebilir. İşin niteliği, hassasiyeti, gizlilik ve gerektirdiği güvenlik seviyesi uzaktan çalışma yapılabilecek görevleri de farklılaştırıyor.

Unutulmamalı ki; uzaktan çalışma, işveren ve çalışan arasında bir mutabakat ile gerçekleştirilmelidir. Bununla birlikte, işin yapılacağı yerin, çalışma programının, işin yürütülmesi sırasında kullanılacak

iletişim araçlarının, işin denetimi ve raporlanmasına ilişkin kullanılacak sistemlerin ve tüm bu çalışmalarla ilgili düzenlemelerin de netleştirilmesi gerekir.

Uzaktan çalışma her iş için mümkün olmayabilir. Kimi işler yüzde yüz uzaktan çalışmaya geçiş yapabilirken, kimileri kısmi olarak geçebiliyor. Hukuk, İş Geliştirme, Bilgi Teknolojileri, Pazarlama gibi işlerin uzaktan çalışmaya daha elverişli olduğu görülüyor. Mali İşler, İnsan Kaynakları, Tedarik Zinciri ve Üretim ile ilgili işler için kısmi olarak uzaktan çalışmaya geçiş yapılabiliyor.

GÜNCEL YASAL DURUM

10 Mart 2021 tarihli 31419 sayılı Resmi Gazete'de yer alan yönetmelik ile ülkemizde bir gelişme yaşandı ve iş ilişkisi doğrudan “Uzaktan Çalışma Sözleşmesi” ile kurulabilecek veya halihazırda işyerinde çalışan işçinin iş sözleşmesi -İşçinin ve işverenin anlaşması halinde- “Uzaktan Çalışma Sözleşmesi”ne dönüştürülebilecek hale getirildi.

Uzaktan çalışma talebi işveren tarafından yazılı olarak çalışana bildirilecek. Uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için çalışanın talebi veya onayı aranmayacak. Talebe ilişkin değerlendirme sonucu 30 gün içinde çalışana bildirilecek.

Uzaktan çalışanın mal ve hizmet üretimi için gerekli malzeme ve iş araçlarının -iş sözleşmesinde aksi kararlaştırılmamışsa- işveren tarafından sağlanması esas olacak.

İşin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimiyle doğrudan ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasına ilişkin hususlar iş sözleşmesinde belirtilecek.

UZAKTAN ÇALIŞMA YAPILAMAYACAK İŞLER

Yönetmeliğe göre, tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamayacak.

Kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile milli güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetlerden hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı birim, proje, tesis veya hizmetten sorumlu olan veya hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşunca belirlenecek.

İşveren, uzaktan çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmekle, gerekli eğitimi vermekle, sağlık gözetimini sağlamakla ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü olacak.

KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLER

 Uzaktan çalışmanın verimli iş sonuçlarına yansıması için bazı güçlüklerin aşılması gerekiyor. İşletmelerin teknoloji altyapısının uygunluğu, çalışanlara sunulan kaynakların yeterliliği, organizasyonel yapılanmanın iş akışlarına uygun ve erişilebilir olması, kurumsal kültür ve alışkanlıkların çalışma biçimlerine etkisi ile paydaşların beklentileri de çalışan motivasyonu öncelikli olmak üzere bireysel ve kurumsal performansını da etkileyebiliyor.

Bu nedenle şirketlerin düzenli olarak durum analizini yapması ve mevcut ve muhtemel sorunları tespit ederek, gerekli iyileştirme ve geliştirmeleri yapması gerekiyor.